İnsanlığın ve Sanatın Gelişimi "Paleolitik Çağ'dan Maden Çağı'na"
Milattan önce 2 milyon ve 10 bin yılları arasını kapsayan paleolitik dönemde insanlar avcı ve toplayıcıydı. Yemek olarak etraflarında ki meyve, sebzeleri toplarlar ve avlandıkları hayvanları yerlerdi. Günlük kullanım, avlanmak, kendilerini korumak için taşlardan küçük aletler yaparlardı. İklimin sürekli değişmesi, yeni meyve, sebzeler bulmak ve avlanmak için yer değiştirirlerdi. Küçük gruplar halinde göçerler genellikle mağaralarda yaşarlardı. Yaşadıkları mağaraların duvarlarına resimler yaparlardı. Resimler dini amaçlarla yapılırdı. Duvarlara hayvan resimleri yaparak o hayvanlara sahip olacaklarına ve onları kolay avlaya bileceklerine inanırlardı. Paleolitik dönemdeki insanlar taşları oyarak, avlandıkları hayvanların kemiklerini kullanarak kadın heykelleri yapmaya başlamışlardı. Yaptıkları kadın heykellerinin bereketi ve doğurganlığı artırdığına inanırlardı. Bu heykellerin elleri genellikle göğüslerinde kavuşmuş olurdu, göğüsler son derece iri, bel kalın, kalça ve karın ise çok geniş olurdu.Bu dönemin önemli heykellerine Willendorf Venüsü, Lespugue Venüsü, Laussel Venüsü örnek gösterilebilir. Paleolitik çağ dönem mağaraları Pech Merle ( Fransa), Arjantin Eller Mağarsı, Altamira (İspanya), Chauvet Mağarası ( Fransa), Las Caux Mağarası ( Fransa), Yarımburgaz Mağarası (İstanbul), Karain Mağarası (Antalya).
Milattan önce 10 bin ve 5500 yılları arası neolitik çağda yaşayan insanlar yavaş yavaş yerleşik hayata geçmeye başlamışlardı. Mağaralardan çıkmış kendilerine saz ve kamıştan barınak yapmaya başlamışlardı. Yaptıkları barınakların etrafını çitlerle çevirip ilk köyleri kurmuşlardı. Hayvanları evcilleştirmeye ve tarım yapmaya başlamışlardır. Ticaret bu zamanda başlar. Taş ve obsidyen aletleri kullanmakta gelişmişlerdi. Topraktan ve kilden çanak çömlek yapmışlar seramik sanatını başlatmışlardı. Yerleşik hayata geçmeleriyle beraber anıtsal boyutlarda heykeller yapmış ve ölülerini gömmeye başlamışlardı. Menhir, ölü defin geleneğine ait yan yana dizilmiş dikey taşlardan oluşan mezar anıtlar dikmişlerdi. Bu menhirler 10-12 metre yüksekliğinde dev taşlardır. Bir de dolmenler vardır. Dolmen iki ya da dört dikey taşın üstüne yatay bir başka taş konularak oluşturulan mezar taşlarıdır. Kromlek, dikey taşların daire oluşturulacak şekilde yan yana dizilmesiyle oluşturulan üstü örtülü olmayan anıtsal yapıdır. Neolitik çağda Anadolu’daki yerleşim alanları Hallan Çemi (Batman), Demirköy, Çayönü ( Diyarbakır), Göbeklitepe (Şanlıurfa), Körtük tepe (Diyarbakır).
Kalkolitik çağ diye adlandırılan ve milattan önce 5500-3000 yıllarını kapsayan zamanda insanlar yerleşik hayata tamamen geçmiş küçük kentler oluşturmuş ve kentlerin etrafını surlarla koruma altına almışlardı. Saz ve kamıştan yaptıkları evleri bırakıp megaron denen önü açık yarım oda girişi ile ortasında ocak bulunan büyük bir odadan oluşan dikdörtgen yapılar yapmaya başlamışlar ve artık bu evlerde kalmaya başlamışlardı. Tarım gelişmiş, üretim artmıştı. Ticarette gelişmişlerdi ve ticaret artık yerelden bölgesele geçmişti. Taş alet kullanımı azalmış artık aletlerini madeni ürünlerden yapmaya başlamışlardı. Duvara yapılan mağara resimlerinin yerini boyalı çanak çömlek, bereketi temsil eden kadın heykelleri almıştı. Çanak çömlek yapımında gelişmiş, yaptıkları çömleklerin üzerlerini geometrik bezemeler ile süslemişlerdi. Yaptıkları kadın heykeller pişmiş kilden ve taştan yapılırdı. İri badem gözlü, tombul ve çıplak olan kadın heykelleri önceki dönemlere göre daha stilize bir hal almıştı. Ayrıca bu dönemde bakırdan süs eşyası ve takılar yapmışlardır. Kalkolitik çağın Anadolu’daki önemli yerleşim alanları Hacılar (Burdur), Canhasan (Denizli), Beycesultan (Denizli), Semahöyük (Antalya), Fikirtepe (İstanbul), Kuruçay , Gözlükule (Tarsus), Yamuktepe (Mersin).
Kaynakça
· https://tr.wikipedia.org
· https://acikders.ankara.edu.tr
· https://arkeofili.com
· https://www.sanatsal.gen.tr
· http://www.kronolojim.com
· https://www.sanatsal.gen.tr
· https://www.tarihbilimi.gen.tr
