Bozkır Yaşamının Hunlara Etkileri
İslamiyet öncesi Türk tarihindeki en belirgin iz Bozkır şartlarına bağlı olarak gelişen yaylak-kışlak yaşamdır. Buna bağlı olarak da at yetiştiriciliği, hayvancılık gelişmiştir. Hunlara ait kurganlarda deri, yün, kumaş ve keçeden yapılan giysiler bulunmuştur. İç içe giyilen gömlekler, bir Hun asiline ait kaftan, keçe veya deriden bot çizmeler, yün çoraplar kulakları kapatan başlıklar da yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkmıştır. İletişim ve nakliyat da at ile yapılıyordu. Ticari mallar uzun mesafelere götürülürken develerle taşınıyordu. İpek Yolu ticaretinde de develer önemli bir unsurdur.
Bozkır kültürü, kendine has bir sanat anlayışını barındırır. Tahta oymacılığı ve maden işçiliği bölgelere göre gelişme imkânı bulmuştur. Kemer tokaları, kılıç, hançer kabzası, at koşum takımı gibi taşınabilir eşyaların üzerlerine pars, kaplan, keçi, koyun, at, kurt, yırtıcı kuş, geyik ve benzeri hayvanların birbirleriyle mücadeleleri ile meydana gelen Hayvan Üslubu tasvir edilmiştir. Bozkır yaşamının etkilerine 12 Hayvanlı Türk Takviminde de rastlarız. 12 Hayvanlı Türk Takvimi şöyleydi: 1. Sıçkan (fare), 2. Ud (sığır, öküz), 3. pars, 4. Tabışkan (tavşan), 5. Lu (ejder), 6. Yılan, 7. Yunt (at), 8. Koy (koyun), 9. Biçin (maymun), 10. Takagu (tavuk), 11. İt, 12. Tonguz (domuz) Hunların ekonomileri hayvancılığı dayandığı için fazla miktarda et üretilirdi. Bu etleri konserve yapıp saklarlar ve Çin’e ihraç ederlerdi. Çin kaynaklarının ifadesine göre hayvanlarının etlerini yerler, sütlerinden içki yapıp içerlerdi.
Hun müzik aletlerinin arasında kopuzun bozkır folkunda çokça önemi vardır. Destanlar, kahramanlıklar, aşk türküleri, acı hatıralar, saz şairleri tarafından söylenirdi. Çin kaynakları 28 çeşit Hun türküsü bulunduğunu kaydetmiştir. Çinliler, milattan önceki asırlarda Asya Hunlarının telli, nefesli ve vurmalı sazlarının Çin’e de yayıldığını zikrederler. Ayrıca askeri mızıka ve bando gibi müzik yapan gruplar da bulunurdu.
Bozkır yaşamının zorluğundan dolayı insanlarda her daim dinamizm vardır. Savaş hazırlığından dolayı orduda ve toplumda daimi spor vardır. Ata binmek ve ok atmak herkesin işiydi. Bunların dışında cirit, gülle atma, doğancılık (yırtıcı kuşlarla avlanma) gibi sporlar vardı. Bozkır yaşamındaki en önemli sporlardan biri de bahar aylarında ilk gök gürlemesi başlayan ve şölenler ile yapılan at yarışlarıdır. Hun kadınları, topla oynanan farklı oyunlar oynardı. Bu oyunlara daha sonra Çin’de de rastlanmıştır. Sibirya mecralarında yaşayan Hun topluluklarının da kayak sporu yaptıklarına rastlanmıştır.
KAYNAKÇA
TAŞAĞIL, Ahmet, Bozkırın Kağanlıkları, İstanbul, 2018.
ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihi, s. 57.
KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Milli Kültürü, s. 306,328.
EBERHARD, Wolfram, Çin’in Şimal Komşuları, s. 70.
EBERHARD, Wolfram. Çin Kaynaklarına Göre Türklerde ve Komşularında Spor, s. 276
